Het standbeeld voor
De Onbekende Oorlogsvrouw
Vrede heeft Vrouwen nodig
Het standbeeld werd op 11 november 2021 onthuld in Leuven, op het Benedenplein - Jeanne Devosplein achter het station.
11 november 2023: Hulde aan de Onbekende Oorlogsvrouw
-
"Wie vindt de Onbekende Oorlogsvrouw?" door Katlijn Malfliet (Professor emeritus KU Leuven)
-
Speech van Elien Spillebeen (journalist @MO*magazine)
-
Speech van Julie Hendrickx (ambassadeur National Domestic Workers Movement)
Klik hier voor het programma en foto's van de inhuldiging.
Ga naar de sfeerbeelden van de onthulling
19e Hugo de Keyserprijs voor Liliane Versluys, beeldhouwster van het standbeeld!
De “Onbekende Oorlogsvrouw” is tot nog toe een vrij onbekend begrip. Ongetwijfeld denkt iedereen spontaan aan de “Onbekende Soldaat”, waarvan het standbeeld op menig stads- of dorpsplein prijkt.
De ‘Onbekende Soldaat’ krijgt een vaderlands eerbetoon in de publieke ruimte. Maar hoe hebben vrouwen de oorlog ervaren en hoe hebben zij het gendergevoelig karakter van etnische conflicten beleefd? Wat was hun rol tijdens de oorlogen? Wat ondernamen zij om vrede te brengen?
Vrouwen lijden in oorlog en conflict op een heel eigen manier, verschillend van mannen. Is er daarom een typisch vrouwelijke benadering mogelijk van vrede en solidariteit?
Het standbeeld van de Onbekende Oorlogsvrouw beantwoordt deze vraag positief. Omwille van hun bijzondere situatie en kwetsbaarheid in oorlog en conflict kunnen vrouwen een belangrijke bijdrage leveren aan vrede en solidariteit: vrouwenkracht is vredesmacht.
Niemand zal ontkennen dat oorlog tussen staten, maar ook interetnisch conflict leidt tot een bijzondere benadering van het vrouwelijke deel van de bevolking. Terwijl mannen (als groep) tijdens een conflict worden gezien als soldaten en krijgers, als diegenen die de staat verdedigen in de publieke sfeer, worden vrouwen (eveneens als groep) beschouwd als belangrijk voor de reproductie van “de eigen soort/ het eigen volk” en voor de bescherming van kinderen, huis en haard. Dat vrouwen verkracht worden tijdens de oorlog is van symbolische en strategische betekenis: verkrachting van vrouwen betekent een trefzekere slag toebrengen aan de vijand: aan mannen en aan de groep als dusdanig. Dergelijke verkrachtingen zijn vaak een groepsfenomeen, dat kan uitgroeien tot georganiseerde oorlogsmisdaad, zoals recente gebeurtenissen in Afrika en ex-Joegoslavië aantonen. Een misdaad die door het Internationaal Strafhof als dusdanig is erkend.
Vrouwen verliezen hun zonen en partners als gevolg van oorlog en conflict. Ook daarom zijn zij de eersten om oorlog te vermijden, te protesteren tegen gewapend conflict, militarisme en patriarchale systemen en te werken aan duurzame vrede (denk aan de Vrouwen in het Zwart, de Soldatenmoeders van Sint-Petersburg, de moeders van de Plaza de Mayo, en recentelijk de Muur van Moeders tegen etnisch geweld in de Verenigde Staten, Women International League for Peace and Freedom ea). Vrouwen zijn onmisbaar in het proces van duurzame vredesopbouw. Zonder vrede en rechtvaardigheid is er geen duurzame ontwikkeling mogelijk.
Daarom is er een enorm potentieel tot mobilisering van vrouwen voor de zaak van de Vrede: tegen oorlog, geweld en militarisering. Vrouwen vormen een enorme (te weinig aangeboorde) kracht om aan conflictpreventie en vredesopbouw te doen. Als een duidelijk teken van dit rijke gedachtegoed staat de Onbekende Oorlogsvrouw als een alter-ego naast de Onbekende Soldaat.
Toch is het standbeeld van de Onbekende Oorlogsvrouw geen memoriaal, geen gedenkteken aan één of andere oorlog maar eerder de uitdrukking van een ideaal: laat ons samen, vrouwen en mannen, wereldwijd, werken aan een duurzame vrede. Het beeld is tevens een sterke oproep aan alle vrouwen om zich te verenigen en te werken aan vredevolle oplossingen van conflicten en aan conflictpreventie.
We beschikken over belangrijke internationale documenten en afspraken in dat verband: resolutie 1325 van de VN Veiligheidsraad en haar negen opvolgingsresoluties verbinden de VN-lidstaten (ook België) om vrouwen niet alleen als slachtoffers van oorlog en conflict te zien, maar ook en zelfs in de eerste plaats als legitieme en volwaardige deelneemsters aan vredesonderhandelingen en vredesopbouw. Jaarlijks moeten lidstaten rapporteren hoe zij aan deze resoluties en aan die hoopvolle idee concreet gestalte geven: Vrede heeft Vrouwen nodig.
Een concreet initiatief, dat al jarenlang wereldwijd wordt georganiseerd (in het kader van het Bejing Platform for Action) zijn de Vrouwen-Vredesmarsen, waarin vrouwen twee (gerelateerde) boodschappen brengen: geweld is genderbepaald en oorlog en conflict zijn geworteld in sociale ongelijkheid, gebrek aan rechtvaardigheid, uitbuiting en patriarchale organisatie van de maatschappij. Vrouwen zijn wereldwijd de grootste slachtoffers van armoede en geweld. Vrouwen willen rechtvaardigheid en vrede. Alleen dan kunnen we bouwen aan een duurzame samenleving. Het Leuvense standbeeld van ‘de Onbekende Oorlogsvrouw-Vrede heeft vrouwen nodig’, vertelt dit verhaal van hoop en geloof in een toekomst van vrede.
Dat vrouwen een enorme kracht kunnen ontwikkelen wanneer zij zich actief inzetten voor vrede en rechtvaardigheid, dat wil de Leuvense Vredesbeweging in de schijnwerpers plaatsen.
Het standbeeld is een initiatief van de Leuvense Vredesbeweging en werd gerealiseerd met steun van de stad Leuven en KU Leuven. De beeldhouwster is Liliane Versluys.
Contact: <vredeleuven@gmail.com>
Op deze foto's en in deze video van Iwona Pom kan je zien hoe het beeld in brons werd gegoten.
Op FaceBook: https://www.facebook.com/iwona.pom/posts/10222233303637426
Zie ook: Sexual violence as a weapon of war - Dr. Denis Mukwege Foundation
Hoe het beeld ontstond
Hier zie je enkele beelden achter de schermen van hoe het beeld ontstond en in brons werd gegoten
Foto's van Paulina Januszewska - www.prosto.be
Sfeerbeelden van de onthulling
11 november 2021, 14 uur, op het Benedenplein - Zr Jeanne Devosplein vond de onthulling plaats van het Standbeeld van “de onbekende oorlogsvrouw - Vrede heeft vrouwen nodig.”
Het feestelijke drumspel van Murga had de deelnemers al vergezeld vanop het Martelarenplein door de stationstunnel en verwelkomde hen verder op het Benedenplein- Zr. Jeanne Devosplein.
Er was een grote opkomst, we zagen het standbeeld nu nog gehuld in de vredesvlag.
De mensen van ‘de werkgroep standbeeld’ van de Leuvense Vredesbeweging verwelkomden iedereen aan de ingang en zorgden voor een goed verloop van het programma. Iedereen keek uit naar het moment van de onthulling.
Het solidariteitkoor Kontrarie stond klaar om de ceremonie met hun gezangen op te luisteren.
Verschillende Leuvense schepenen waren aanwezig en ook burgemeester Mohammed Ridouani, die al vanaf het begin het idee van het standbeeld verwelkomde.
Ook schepen Denise Vandevoort was enthousiast vanaf het eerste idee voor het standbeeld en Lies Corneillie maakte in haar toespraak duidelijk dat na een intens samenwerkingsproces en na het uitstel van één jaar door Corona, we nu eindelijk met velen samen feestelijk deze onthulling konden meemaken. Ook nationale en regionale politici kwamen speciaal naar Leuven afgezakt om de inhuldiging mee te maken.
Na de verwelkoming door Rosemie Verschaeve van werkgroep standbeeld drukte Katlijn Malfliet, vredesvrouw, prof. emeritus KU Leuven de schrijnende eenzijdigheid uit, vanuit de constatatie dat we op vele plaatsen een standbeeld hebben van de onbekende soldaat, binnen een militaire logica, maar dat we de vraag moeten stellen: “Waar is de aandacht en erkenning voor de eigen manier waarop vrouwen oorlog en geweld beleven, hoe kunnen we aan vrede werken zonder militair geweld, en vooral: zien we het potentieel van vrouwen om actief aan vrede te bouwen? En hoe kunnen vrouwen dit potentieel ten volle inzetten?
Het zijn die vragen waar het standbeeld een antwoord op brengt, zoals de beeldhouwster uitlegde na de onthulling.
Maar eerst luisterden we naar drie vluchtelingenvrouwen, Marie, Monia en Gloria die een aangrijpende getuigenis brachten over hoe zij zelf geraakt werden door het geweld.
Gloria uit El Salvador vertelt hoe ze als kind kon ervaren hoe vrouwen mekaar ondersteunden midden in het geweld. Ze creëerden cirkels van verbondenheid waarin ze het positieve, het mooie en liefdevolle van het leven bleven behoeden en vieren, via gebed, kleur, dans en zang en hoe ze mekaar bleven dragen in samenwerking.
Marie uit Ruanda vertelde hoe haar eigen moeder midden in het oorlogsgeweld, waar ze uiteindelijk zelf slachtoffer zou van worden, elke lijdende mens benaderde als haar eigen kind. Heel concreet ervaarde ze hoe belangrijk vrouwen zijn voor een vredevolle maatschappij, door hun empathie en liefde. Ze sprak over de noodzaak dat vrouwen moeten deelnemen aan vredesonderhandelingen.
Monia uit Palestina vertelde over haar leven in Palestina in een klimaat van angst en dreiging en haar uiterst moeilijke tocht als vluchtelinge om in België aan te komen. Hier moet ze van nul af aan herbeginnen, doordat in Palestina haar diploma in een bombardement vernietigd werd, er was nog geen digitale versie van.
Na de toespraak van schepen Lies Corneillie kwam dan eindelijk het moment van de onthulling. De 3 vluchtelingenvrouwen samen met Katlijn Malfliet en Lies Corneillie mochten de vredesvlag verwijderen van het standbeeld.
Een moment van gezamenlijke verwondering, voor dit prachtige bronzen beeld.
Liliane Versluys, beeldhouwster en advocate die o.a. ook vredesactivisten juridisch bijstond, maakte het beeld. In haar toespraak legde ze uit hoe dit beeld, via samen zoeken met de werkgroep standbeeld van de Leuvense Vredesbeweging, uiteindelijk gekozen werd.
Niet gebruikelijk, een piëta waarbij een vrouw op de schoot van een andere vrouw ligt. Het verwijst naar een realiteit, dagelijks en wereldwijd. Vrouwen als slachtoffers van geweld en oorlog, vrouwen die de slachtoffers opvangen en voor hen zorgen, vrouwen die ondersteunend zijn voor hun gezin en de gemeenschap. Daarnaast is er de staande vrouw die oproept om actief aan vrede te werken. Onderling zijn ze verbonden met hun handen.
Liliane legde verder uit dat drie vrouwen uit het Leuvense heel geduldig model hadden gestaan. Ze nam de aanwezigen mee in haar heel concrete beschrijving van hoe ze te werk was gegaan om het beeld te creëren.
Maria Vandoren bracht krachtig het gedicht dat ze maakte voor dit standbeeld, alle aanwezigen oproepend om zich te laten aanspreken door het leed van medemensen en daadwerkelijk te werken aan rechtvaardigheid, een voorwaarde voor vrede. Een denderend applaus volgde, de boodschap kwam duidelijk binnen bij de aanwezigen.
Na het slotwoord door Ria Verjauw van de Leuvense Vredesbeweging bracht Kontrarie het vredeslied. Ons gezamenlijk verlangen naar vrede, onze
bereidheid om ons ervoor te engageren en vooral de eigen inbreng en mogelijkheden van vrouwen, was duidelijk aanwezig.
Ook het feestelijk drumspel van Murga nodigde iedereen uit om bij een drankje nog na te praten en er van te genieten en om vele anderen met een hart voor en inzet voor vrede te mogen ontmoeten.
Deze receptie werd aangeboden door de Leuvense Vredesbeweging en verzorgd door Oxfam Wereldwinkel Kessel-lo.
En uiteraard wilden velen het standbeeld fotograferen, het was een aangename drukte er rond. Iwona Pom met assistent en Koen Ooms hebben het hele gebeuren vastgelegd op film.
De werkgroep standbeeld van de Leuvense vredesbeweging kan met veel voldoening terugblikken op de dag van de onthulling, en dit na een heel intense inzet gedurende bijna twee jaar.
Het resultaat van een intensief samenwerkingsproces waarbij ieder volgens de eigen mogelijkheden een unieke inbreng had.
Lieve De Kinder
19e Hugo de Keyserprijs voor Liliane Versluys, beeldhouwster van het standbeeld!
Kunstenares Liliane Versluys is laureaat van de 19de Hugo de Keyserprijs van de Leuvense Persclub voor de creatie van het standbeeld "De onbekende oorlogsvrouw - Vrede heeft Vrouwen nodig".
Meer over dit standbeeld (idee, realisatie, inhuldiging,...) vind je hierboven.
Proficiat Liliane!
De Leuvense Persclub reikt sinds 2003 jaarlijks de Hugo De Keyserprijs uit, een prijs vernoemd naar een overleden collega die uitgaat naar mensen, groepen of initiatieven die het afgelopen jaar het leven in Leuven aangenamer maakten in de brede zin van het woord. Dit jaar viel onder meer kunstenares Liliane Versluys in de prijzen. lees meer